Tasarım bir ürünün tamamının veya bir parçasının çizgi, renk, biçim, doku, malzemenin esnekliği ve süslemesi gibi insan duyuları ile algılanabilen çeşitli unsur ve özelliklerinin oluşturduğu görünümüdür. SMK m. 56’ya göre; Tasarım yeni ve ayırt edici niteliğe sahip olması şartıyla bu Kanunla sağlanan haklar kapsamında korunur.
I. YENİLİK
Bir tasarımın yeni kabul edilebilmesi için, tasarımın aynısı veya benzerinin başvuru ve rüchan tarihinden önce dünyanın herhangi bir yerinde kamuya sunulmamış olması gereklidir.
Burada yenilikten kast edilen tamamen yeni benzersiz bir tasarım yaratılması değildir. Zira günümüzde tasarımların birçoğu daha önce yapılmış bir tasarıma yeni unsurlar eklemek suretiyle oluşturulmaktadır. Burada önemli olan kişisel gayretle diğerlerinden ayırt edilebilen özgün bir tasarım yaratabilmektir.
Yenilik değerlendirmesi tasarımın bütünü esas alınarak yapılacaktır. Bir tasarımın unsurları tek tek ele alındığında bilinen şeyler olabilir ancak bunların bir araya getiriliş şekli yeni bir tasarım oluşturabilir. Mukayese yapılırken tasarımlar hem yan yana hem de ayrı ayrı bakılarak değerlendirilecektir.
Türk Hukukunda bir tasarımın yeni kabul edilebilmesi için mutlak yenilik kriteri aranır. Buna göre tasarımcı dünyanın başka bir yerinde olan bir tasarımdan habersiz olduğunu ispatlasa bile mutlak yenilik kriteri nedeniyle bu tasarım yeni kabul edilmeyecektir.
II. AYIRT EDİCİ NİTELİK
Ayırt edici nitelik kavramı bir şeye özgü nitelikleri belirlemek için kullanılır. Ayırt edici nitelik incelemesinde bir tasarımın diğerlerinden görsel olarak farklı olup olmadığına bakılır.
SMK m. 56/5’e göre bir tasarımın ayırt edici nitelik bakımından diğer tasarımlardan göstermesi gereken farklılığın derecesi belirgin farklılıktır. Bunun anlamı başka bir tasarımdan esinlenmek suretiyle yapılan sonraki tasarım mutlaka önceki tasarımlara benzer yönler taşıyacaktır. Ancak bir tasarımda değişikliğe gidilerek yaratılan sonraki tasarıma ait genel görünüm esaslı bir şekilde öncekinden farklı değilse sonraki tasarım korumadan yararlanamaz.
III. TÜRK PATENT ENSTİTÜSÜ’NDE YENİLİK VE AYIRT EDİCİLİK İNCELEMESİ
SMK m. 67/2; Üçüncü kişiler tasarım tescilinin yayım tarihinden itibaren üç ay içinde ücretini ödeyerek tasarımın 55 inci maddenin birinci ve ikinci fıkralarında yer alan tanımlara uygun olmadığı, 56 ncı ve 57 nci maddelerde belirtilen şartları taşımadığı, 58 inci maddenin dördüncü fıkrası ve 64 üncü maddenin altıncı fıkrasının (c) bendi kapsamında olduğu, başvurunun kötüniyetli olduğu ve bir fikri mülkiyet hakkının yetkisiz kullanımını içerdiği gerekçelerini ileri sürerek tescil belgesinin verilmesine yazılı olarak itiraz edebilir.
Türk Patent itiraz üzerine işin esasına girerek inceleme yapar yoksa başvuru aşamasında itiraz olmazsa Türk Patent yalnızca şekli şartların yerine getirilip getirilmediğine bakar yenilik ve ayırt edicilik yönünden inceleme yapmaz. İtiraz üzerine esasa giren Yeniden İnceleme ve Değerlendirme Kurulu tasarım başvurusunda bulunanın gerçekten tasarımın hak sahibi olup olmadığı yönünden de inceleme yapar. Türk Patent dosyada sunulan gerekçeler ve deliller üzerinden inceleme yapar ancak yine markadan farklı olarak itirazın reddi üzerine açılacak kurum kararının iptali davasında itiraz sahibi olan taraf dosyaya sunduğu delillerden farklı delilleri de mahkeme safhasında ibraz edebilir. Ancak sunduğu yeni delliller nedeniyle dava kabul olursa kararı veren kurumun kusuru olmadığından yargılama masrafları ve vekalet ücretini ödemeye mahkum edilebilir.
Sonuç olarak, bir tasarımın tescil edilebilmesi için yenilik ve ayırt edicilik koşullarına sahip olması gereklidir. Bazı durumlarda tasarımların bu koşulları karşılayıp karşılamadığını anlamak nispeten kolay olmakta ancak diğer bazı durumlarda ise detaylı bir inceleme yapmayı gerektirmekte bu inceleme de mahkemelerde bilirkişi vasıtasıyla yapılmaktadır.
