SMK m. 159/2-b’ye göre, marka hakkı sahibi sınai mülkiyet hakkına tecavüz edilerek üretilen veya ithal edilen tecavüze konu ürünlere, bunların üretiminde münhasıran kullanılan vasıtalara Türkiye sınırları içinde veya gümrük, serbest liman, bölge gibi alanlar dahil bulundukları her yerde el konulmasını sağlayabilir.
Gümrük Kanunu’nun 57/2. maddesine göre, Gümrük İdaresi tarafından el koyma kararının hak sahibine tebliğinden itibaren bozulabilir eşya için 3 iş günü diğer eşyalar için ise 10 iş günü içinde esas hakkında dava açılması ya da mahkemeden ihtiyati tedbir kararı getirilmesi gerekmektedir.
Gümrük İdareleri’nin sahte mallar hakkında durdurma kararı vermesi için markanın gümrüklerde korunması için e-başvuru yapılması gerekiyor. Aslında marka tescilliyse bu durumda Türk Patent’in sisteminden marka sahibi bilgileri ve marka vekili görülebilir. Dolayısıyla marka tescille zaten korunduğundan ayrıca marka gümrük başvuru yapmaya da lüzum yoktur. Bazı markaların ise tescilli olduğu zaten kesin olduğundan böyle bir durumda gümrük memurunun Türk Patent’in sistemine bakmaya da ihtiyacı yoktur. Örneğin Honda’nın araba parçalarında, Samsung’un elektronikte, Gucci’nin giysilerde tescilli olduğunu sisteme bakmadan da gümrük memuru öngörebilir.
Ancak gümrük memurları Türk Patent’in sistemine bakmak veya markanın tescilli olduğu öngörüsüyle hareket etmek yerine markanın gümrükte korunmasının şartı kendi sistemlerine kayıt edilmesiymiş, marka gümrük başvurusuna bakmakta ve gümrükte korunması için markanın gümrükte korunması başvurusu yapılan markalara ilişkin durdurma olduğu takdirde markanın gümrükte korunması başvurusuna ilişkin bilgileri kullanarak hak sahiplerine faks çekmekte veya eposta göndermektedirler.
Faks çekilmesi ayrı bir sıkıntı olmaktadır, keza faks artık eski moda bir haberleşme aracı olduğundan faksın geç görülmesi durumunda marka sahibi özellikle yurtdışındaysa haberleşmek ve talimat almak için geç kalınabilmektedir.
Böyle bir durumun önüne geçmek için gümrüklerin faks yerine kararı tarayıp marka gümrük başvurusunda belirtilen hak sahibinin veya hak sahibinin temsilcisinin eposta adreslerine kararı göndermeleri çok daha etkili olacaktır ki son zamanlarda böyle yapılmaktadır.
Bazen özenli gümrük memurlarının durdurma kararını faks çektikten veya eposta gönderdikten sonra hak sahibine telefon edip uyarmaları durumuna da rastlanılmakla birlikte bildirim genellikle sadece faksla veya eposta ile yapılmaktadır.
Gümrük’ten marka bildirimi geldikten sonra hak sahipleri malların orjinal olup olmadığını kontrol etmek için gümrükte fotoğraf çekmekte, numune almakta ve müvekkillerinden onay beklemektedir. Gümrükte durdurulan malların orjinal olmadığından emin olmak şarttır. Lakin eğer gümrükte durdurulan orjinal markalı bir ürün için tedbir kararı alınıp dava açılırsa sonunda hak sahibinin zararı telafi edilmek zorunda kalınabilir. Ülkemizde artık paralel ithalatın yasal olması için malın dünyada herhangi bir yerde piyasaya sürülmüş olması yeterli olduğu için orjinal olan ama ülkemizde piyasaya sürülmemiş markalı mallar için de tedbir uygulanamamaktadır.
Örneğin Markaların Korunması Hakkındaki KHK döneminde Iphone 11 ABD’de piyasaya sürüldükten sonra ama ülkemizde piyasaya sürülmeden paralel ithalat yoluyla ülkemize getirilmesi durumunda ürünler orjinal bile olsa ülkemizde piyasaya sürülmemiş olan Iphone 11 için marka hakkı tüketilmediğinden telefonlar orjinal bile olsa tedbir uygulanabiliyordu. Ancak SMK ile getirilen yeni düzende Iphone 11 ABD’de piyasaya sürülmüşse ülkemizde piyasaya sürülmemiş olsa bile marka sahibinin marka hakkının tükenmiş olduğu kabul edilmekte ve paralel ithalat yasal hale gelmektedir. Bu durum paralel ithalat durumunda uygulanacak tedbiri oldukça daraltmakta ve paralel ithalatçılara ise oldukça önemli bir hak vermektedir.
Gümrüklerde el konulan eşya hakkında 10 iş günü içerisinde veya haklı bir nedenin bulunması halinde 10 iş günü ek süre zarfında mahkemeden ihtiyati tedbir kararı getirilmesi zorunluluğu vardır.
Uygulamada mahkeme uzmandan alınan raporla tedbir talebini değerlendirmekte ve genellikle teminatla ihtiyati tedbir taleplerini kabul etmektedir.
Marka, Patent, Tasarım ile Alakalı İhtiyati Tedbirler ve Gümrük Uygulamaları
Kaçakçılık ve Marka İhlali Suçları
