Gayrimenkul ile ilgili davaların temelini oluşturan mevzuat, Türk hukuk sisteminde birçok farklı kanun ve düzenlemeden oluşur. Aşağıda bu tür davalarda sıklıkla başvurulan ana yasal düzenlemeler sıralanmıştır:
1. Türk Medeni Kanunu (TMK)
Gayrimenkul davalarının temel hukuki dayanağıdır. Önemli hükümler:
• Tapu ve mülkiyet hakkı: Madde 683 ve devamı.
• Zilyetlik ve korunması: Madde 973 ve devamı.
• İrtifak hakları: Madde 779 ve devamı.
• Ortak mülkiyet (Elbirliği ve Paylı Mülkiyet): Madde 688 ve devamı.
2. Tapu Kanunu
• Tapu sicilinin tutulması ve tescil işlemleri: Tapu davalarında temel kaynak.
• Hatalı tescil ve iptal davaları: Tapu Kanunu’nun 35. maddesi.
3. Türk Borçlar Kanunu (TBK)
Gayrimenkul davalarında, özellikle kira sözleşmeleri, satış vaadi sözleşmeleri ve gayrimenkul alım-satımından doğan ihtilaflarda uygulanır:
• Kira ilişkileri: Madde 299 ve devamı.
• Taşınmaz satış sözleşmeleri: Madde 237 ve devamı.
4. İmar Kanunu
• Kaçak yapılaşma ve ruhsat düzenlemeleri: İmar Kanunu’nun 32. ve 42. maddeleri.
• Kamulaştırma davaları: Madde 10 ve devamı.
5. Kamulaştırma Kanunu
Kamulaştırmadan kaynaklanan bedel tespiti, iptal ve geri alma davalarında uygulanır:
• Bedel tespiti ve ödemesi: Madde 8 ve 10.
• Kamulaştırmanın iptali ve geri alınması: Madde 12.
6. Kat Mülkiyeti Kanunu
Apartman ve site yönetiminden kaynaklanan uyuşmazlıklarda uygulanır:
• Kat malikleri arasındaki ilişkiler: Madde 19 ve devamı.
• Genel kurul kararlarının iptali: Madde 32.
7. Çevre Kanunu
Gayrimenkul üzerinde çevre düzenlemeleri ve çevre kirliliği kaynaklı davalarda uygulanır.
8. Hukuk Muhakemeleri Kanunu (HMK)
Gayrimenkul davalarının usuli kurallarını belirler:
• Görevli mahkeme: Asliye Hukuk Mahkemesi.
• Delil sunma ve ispat yükü: Madde 190 ve devamı.
9. Kadastro Kanunu
• Kadastro işlemlerinden kaynaklanan davalar: Madde 12 ve 13.
• Hatalı kadastro tespiti: Kadastro Kanunu’nun 27. maddesi.
10. Türk Ceza Kanunu (TCK)
• Gayrimenkule yönelik suçlar, örneğin haksız işgal (işgalcilik) ve izinsiz yapı yapma, TCK’nın ilgili hükümlerinde düzenlenmiştir.
Bu mevzuatlar gayrimenkul ile ilgili uyuşmazlıklarda temel kaynak niteliğindedir. Spesifik dava türüne göre başka yasal düzenlemeler de dikkate alınabilir. Örneğin, orman arazileri için Orman Kanunu, tarımsal araziler için Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu devreye girer.
