Giriş
Marka hakkının tükenmesi ilkesi, bir ürünün marka sahibinin izniyle piyasaya sürüldükten sonra, marka sahibinin bu ürün üzerindeki haklarının sona erdiğini ifade eder. Bu ilke, ticaretin serbestleşmesi ve paralel ithalatın düzenlenmesi açısından kritik bir rol oynamaktadır. Tükenme ilkesi, ülkesel tükenme, bölgesel tükenme ve uluslararası tükenme olarak üç farklı şekilde benimsenebilir.
Tükenme İlkesi Türleri ve Paralel İthalat
1. Ülkesel Tükenme:
Bu modelde, marka hakkı yalnızca ürünün ilk piyasaya sürüldüğü ülke sınırları içinde tükenir. Diğer ülkelere yapılan ithalat, marka sahibinin iznine bağlıdır. Örneğin, ABD bu tükenme ilkesini benimseyerek paralel ithalatı sınırlar.
2. Bölgesel Tükenme:
Avrupa Birliği (AB) gibi bölgesel yapılar, tükenme ilkesini üye ülkeler arasında uygular. Ürün, bir AB ülkesinde piyasaya sürüldüğünde, diğer AB ülkelerinde de paralel ithalat serbest hale gelir. Ancak, bölge dışından yapılan ithalat engellenebilir.
3. Uluslararası Tükenme:
Kanada ve İsviçre gibi ülkelerde benimsenen bu modelde, ürün dünya çapında herhangi bir ülkede piyasaya sürüldüğünde, marka hakkı sona erer. Bu yaklaşım, daha geniş bir ürün yelpazesi ve daha düşük fiyatlarla rekabetçi bir pazar sağlar.
Türkiye’de Durum
Türkiye’de marka hakkının tükenmesi ilkesi, Sınai Mülkiyet Kanunu (SMK) ile düzenlenmiştir. SMK’nın 152. maddesi, marka hakkının uluslararası tükenme ilkesine uygun olarak düzenlendiğini açıklar. Bu düzenleme, Türkiye’nin 556 sayılı KHK’nın 13. maddesiyle önceki bölgesel tükenme yaklaşımından ayrılarak uluslararası tükenmeyi benimsemesi anlamına gelir.
• 556 Sayılı KHK, Madde 13:
Marka sahibi, Türkiye’de piyasaya sürdüğü ürünler üzerindeki hakkını kaybeder; ancak, ürünler değiştirilirse bu hakkını korumaya devam eder.
• SMK, Madde 152:
Ürün, dünya çapında herhangi bir yerde piyasaya sürüldüğünde, marka sahibi bu ürün üzerindeki kontrol hakkını kaybeder.
Paralel İthalat ve Hukuki Etkiler
Paralel ithalat, ürünlerin marka sahibinin izni olmadan farklı ülkelere ithalatını ifade eder. Tükenme ilkesi, bu ithalatın yasal statüsünü belirler:
• Uluslararası tükenme, paralel ithalatı teşvik eder ve tüketicilere daha fazla seçenek sunar.
• Ülkesel tükenme, marka sahibinin haklarını korur ancak ticareti sınırlar.
• Bölgesel tükenme, hem marka sahiplerinin hem de tüketicilerin çıkarlarını dengeleme amacını güder.
Yorum ve Değerlendirme
Türkiye’nin uluslararası tükenme ilkesini benimsemesi, paralel ithalatı kolaylaştırarak tüketicilere ekonomik faydalar sağlar. Ancak bu durum, marka sahipleri açısından marka değerinin düşmesi ve kontrol kaybı gibi olumsuz sonuçlar doğurabilir.
Bu nedenle, ulusal mevzuat ile uluslararası ticaret anlaşmalarının dengeli bir şekilde uygulanması, hem tüketici haklarını hem de marka sahiplerinin çıkarlarını koruyacak bir çerçeve sunmalıdır.
Anahtar Kelimeler
#paralelithalat #markahakkınıntükenmesi #uluslararasıtükenme #ülkeseltükenme #bölgeseltükenme
