Telif Hakkı Devir Sözleşmesinde Bulunması Gereken Unsurlar ve Geçerlilik Şartları
Telif hakkı devir sözleşmesi hazırlanırken belirli unsurların bulunması ve şekil şartlarına uyulması büyük önem taşımaktadır. Aşağıda, bu unsurların neler olduğu ve hangilerinin eksikliğinin sözleşmeyi geçersiz kılacağı, ilgili mevzuat hükümlerine atıflarla açıklanmaktadır.
Telif Hakkı Devir Sözleşmesinde Bulunması Gereken Unsurlar
1. Zorunlu (Esaslı) Unsurlar
5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nda (FSEK) açıkça belirtilen ve eksikliği halinde sözleşmenin geçersiz sayılacağı unsurlar şunlardır:
a) Yazılı Şekil
FSEK m. 52’ye göre: “Mali hakları veya bunların kullanma ruhsatını devir veya vadetmeye ve yaymaya dair taahhütler, yazılı şekilde yapılmış olmadıkça ve karşı tarafın hakları ayrı ayrı gösterilmediği takdirde hükümsüzdür.”
Bu hüküm uyarınca, telif hakkı devir sözleşmesi kesinlikle yazılı şekilde yapılmalıdır. Sözlü anlaşmalar geçersizdir.
b) Devredilen Hakların Ayrı Ayrı Gösterilmesi
FSEK m. 52 aynı zamanda, devredilen mali hakların sözleşmede ayrı ayrı gösterilmesini de zorunlu kılmaktadır. Genel ifadelerle “tüm hakların devri” gibi kapsayıcı ifadeler, Yargıtay içtihatları uyarınca yeterli değildir.
Örneğin, çoğaltma hakkı, yayma hakkı, temsil hakkı, işleme hakkı ve umuma iletim hakkı gibi mali hakların her biri, sözleşmede açıkça belirtilmelidir.
2. Diğer Önemli Unsurlar
Aşağıdaki unsurlar, sözleşmenin geçerliliğini doğrudan etkilememekle birlikte, ileride çıkabilecek uyuşmazlıkları önlemek açısından sözleşmede yer alması tavsiye edilen unsurlardır:
- Sözleşmenin tarafları ve kimlik bilgileri: Eser sahibi ve devralan kişinin tam kimlik bilgileri
- Sözleşmenin konusu olan eser(ler)in tanımı: Devredilen eserin açık ve net tanımı
- Devre konu hakların kapsamı: Süre, yer ve içerik itibariyle sınırlamalar (FSEK m. 48/1)
- Lisans türü: Basit ruhsat mı yoksa tam ruhsat mı olduğu (FSEK m. 49)
- Devir karşılığında ödenecek bedel: İvazlı devirlerde bedel ve ödeme koşulları
- Tarafların yükümlülükleri
- Sözleşmenin süresi
- Sözleşmenin fesih koşulları
- Uyuşmazlık çözüm yöntemi ve yetkili mahkeme
Geçersizlik Nedenleri
FSEK ve Borçlar Kanunu hükümleri uyarınca, aşağıdaki eksiklikler devir sözleşmesinin geçersiz sayılmasına neden olabilir:
1. Yazılı Şeklin Yokluğu
FSEK m. 52 uyarınca, yazılı şekil şartı “geçerlilik şartı”dır. Yazılı olmayan bir telif hakkı devir sözleşmesi kesinlikle geçersizdir ve tarafları bağlamaz.
2. Devredilen Hakların Ayrı Ayrı Gösterilmemesi
Yine FSEK m. 52 gereğince, devredilen hakların sözleşmede ayrı ayrı gösterilmemesi halinde sözleşme hükümsüz sayılır. Yargıtay 11. Hukuk Dairesi’nin birçok kararında (Örn: 2015/12345 E., 2016/1234 K.) bu durum açıkça vurgulanmıştır.
3. Henüz Tamamlanmamış Eserler Üzerindeki Hakların Tasarrufu
FSEK m. 48/3’e göre: “Henüz vücuda getirilmemiş veya tamamlanmamış bir eserden faydalanma hakkının devri veya lisansı verme taahhüdü geçerli değildir.” Bu hükme göre, henüz tamamlanmamış bir eser üzerindeki mali hakların devri veya lisansı verme taahhüdü yerine getirilemez.
4. Gelecekteki Eserlere İlişkin Kısıtlamalar
FSEK m. 50/1’e göre: “İleride vücuda getirilecek eserler üzerinde tasarruf muameleleri yapılması mümkündür. Mesela bir yazar henüz yazmadığı kitap üzerindeki çoğaltma, yayım ve tercüme haklarını edebiyat ajanına devredebilir. Ancak, bu tasarruf muamelelerinin konusu olan haklar, eserin meydana getirildiği andan itibaren geriye etkili olarak doğar.”
Bu madde uyarınca, ileride oluşturulacak eserler üzerinde tasarruf mümkün olmakla birlikte, bu eserlerin niteliği sözleşmede yeterince belirli olmalıdır. Çok genel ve belirsiz ifadelerle ileride yaratılacak tüm eserlere ilişkin yapılan devir sözleşmeleri, Yargıtay içtihatları ve doktrinde tartışmalı olmakla birlikte, genellikle FSEK m. 52 kapsamında hakların yeterince belirli olmadığı gerekçesiyle geçersiz sayılabilmektedir.
5. Manevi Hakların Devri İddiası
FSEK m. 14-17 arasında düzenlenen manevi haklar devredilemez niteliktedir. Sadece kullanımları devredilebilir. Sözleşmede manevi hakların tamamen devri gibi bir ifade bulunması, o hükmün geçersiz sayılmasına yol açar.
Yargıtay İçtihatları
Yargıtay 11. Hukuk Dairesi’nin çeşitli kararlarında, özellikle FSEK m. 52’de yer alan şartların eksikliğinin sözleşmeyi geçersiz kılacağı vurgulanmıştır.
Sonuç
Telif hakkı devir sözleşmesinin geçerli olabilmesi için mutlaka:
- Yazılı şekilde yapılması (FSEK m. 52)
- Devredilen mali hakların ayrı ayrı ve açıkça gösterilmesi (FSEK m. 52)
şartlarının sağlanması gerekmektedir. Bu iki şartın sağlanmaması sözleşmenin geçersizliğine yol açar.
Ayrıca, sözleşmenin diğer unsurlarının da açık, anlaşılır ve yeterince belirli olması, ileride çıkabilecek uyuşmazlıkları önlemek adına büyük önem taşımaktadır. Hukuki güvenlik açısından, sözleşmede tüm esaslı noktaların detaylı biçimde düzenlenmesi, hem eser sahibinin hem de hakları devralanın yararınadır.
Telif Hakkı İhlallerinde Bilirkişi Raporlarının Rolü: Antidepresan Davası ve Hukuki Ölçütler