Markanın Ticari Kullanımı ve Ticari Olmayan Kullanım Kavramları
1. Giriş
Marka hakkı, esas itibariyle markanın tesciliyle sahibine tanınan münhasır kullanma yetkisine dayanır. Ancak bu münhasır hak, yalnızca “ticari kullanım” hallerinde üçüncü kişilerin eylemlerine karşı ileri sürülebilir. Diğer bir deyişle, markanın koruma alanı ticari faaliyet kapsamında yapılan kullanımlar ile sınırlıdır. Bu bağlamda, markanın ticari olmayan kullanımının hukuka uygunluğu ve marka hakkını ihlal etmeyeceği kabul edilir.
Bu makalede, “ticari kullanım” ve “ticari olmayan kullanım” kavramları detaylı biçimde incelenecek; Türk marka hukuku, Avrupa Birliği Marka Tüzüğü (EUTMR), Adalet Divanı (CJEU) içtihadı ve Yargıtay kararları çerçevesinde yorumlanacaktır.
2. Ticari Kullanım Kavramı
2.1. Genel Tanım
Ticari kullanım, bir markanın mal veya hizmetlerin pazarlanması, tanıtımı veya satışıyla bağlantılı olarak kullanılması anlamına gelir. Türk Sınai Mülkiyet Kanunu’nun 29. maddesi uyarınca, markanın izinsiz kullanımı ancak “ticaret alanında kullanılması” halinde hak ihlali sayılır.
2.2. EUTMR ve CJEU Yaklaşımı
Avrupa Birliği Marka Tüzüğü’nde de benzer şekilde “use in the course of trade” ifadesi yer alır. CJEU içtihadında, ticari kullanım şu şekilde tanımlanır:
“Use in the course of trade involves use in the context of a commercial activity with a view to economic advantage and not as a private matter.” (Bkz: C-206/01 Arsenal v Reed)
Bu tanıma göre üç temel kriter dikkate alınır:
Ekonomik fayda sağlama amacı Ticari bağlamda gerçekleşmesi Marka fonksiyonlarının etkilenmesi
2.3. Örnekler
Bir e-ticaret sitesinde başkasına ait markayı kullanarak ürün satmak (ticari kullanım) Sosyal medyada markayı reklam amacıyla tanıtmak (ticari kullanım) Markayı bir işletmenin ismi ya da tabelasında kullanmak (ticari kullanım)
3. Ticari Olmayan Kullanım Kavramı
3.1. Tanım ve Sınırlar
Ticari olmayan kullanım, markanın kişisel, sosyal, akademik ya da sanatsal amaçlarla, ticari bir kazanç hedeflenmeden kullanımıdır. Bu tür kullanımlar, marka hakkı kapsamı dışında değerlendirilir.
3.2. Türk Hukuku ve Yargıtay Uygulaması
Yargıtay, ticari olmayan kullanımı değerlendirirken özellikle kullanımın amacı, yayın mecrası ve elde edilen ekonomik faydayı dikkate alır. Şayet kullanım kişisel blogda, reklam amacı gütmeden yapılmışsa, ihlal sayılmaz.
3.3. CJEU İçtihadı
CJEU, C-100/02 Gerolsteiner kararında, markanın sosyal ya da akademik amaçlarla kullanılmasının, ticari kullanım sayılmayacağına hükmetmiştir. Ancak sınırlar belirsizdir: Bazı sosyal medya kullanımları dahi dolaylı ekonomik fayda içerdiğinden ticari sayılabilir.
3.4. Örnekler
Bir öğrenci projesinde markanın kullanımı (ticari olmayan) Kişisel bir YouTube videosunda markadan bahsetmek (duruma göre değişir) Eleştiri veya parodi amacıyla markanın kullanılması (ticari olmayan, ama istisnalar var)
4. Karmaşık Durumlar: Gri Alanlar
4.1. Sosyal Medya ve Influencer Kullanımı
Influencer’ların markalı ürünleri tanıtması, doğrudan ticari kullanımdır. Ancak bir kullanıcının takipçileriyle yalnızca deneyim paylaşması durumunda değerlendirme daha karmaşıktır.
4.2. Domain Adları ve SEO Kullanımı
Başkasına ait markayı alan adı (domain) olarak kullanmak çoğunlukla ticari kullanım sayılır. Ancak sadece yönlendirme amaçlı ya da kişisel portföy olarak kullanılıyorsa durum değişebilir (Bkz: C-17/06 Céline kararı).
5. Akademik, Sanatsal ve Eleştirel Kullanımların Statüsü
Türk hukukunda ifade özgürlüğü kapsamında değerlendirilen kullanımlar, eğer ekonomik çıkar yoksa marka hakkını ihlal etmez. Aynı yaklaşım, ECHR ve CJEU içtihatlarında da görülmektedir (örneğin C-487/07 L’Oréal v Bellure).
6. Sonuç ve Değerlendirme
Marka hukuku, yalnızca ticari kullanımları sınırlama yetkisi verir. Ticari olmayan kullanımlar, ifade özgürlüğü, bilgiye erişim, eleştiri ve akademik faaliyetler gibi haklarla dengelenmelidir. Ancak günümüzde bireylerin dahi ekonomik fayda sağlayabildiği dijital ortamlar, bu ayrımın giderek bulanıklaşmasına neden olmaktadır. Bu nedenle her olay özelinde kapsamlı bir analiz gerekmektedir.
Sorularınız mı Var? Görüşlerinizi Paylaşın!
Ticari kullanım ve ticari olmayan kullanım kavramlarıyla ilgili daha fazla bilgi almak, özel bir vaka hakkında hukuki değerlendirme istemek veya bu yazının İngilizce versiyonunu edinmek isterseniz, benimle doğrudan iletişime geçebilirsiniz.
———————————————
Av. Emre Kurt
E-posta: emre@emrekurt.av.tr
WhatsApp: 0551 942 20 34
———————————————
Her görüş, katkı ve soru bu alandaki farkındalığı artırmak adına çok değerli. Yazıyı ilginç bulduysanız paylaşmayı ve hukukla ilgilenen çevrenize ulaştırmayı unutmayın!
Kaynakça
Sınai Mülkiyet Kanunu (SMK), m.29 Avrupa Birliği Marka Tüzüğü (EU Regulation 2017/1001) CJEU, C-206/01 Arsenal v Reed CJEU, C-17/06 Céline CJEU, C-487/07 L’Oréal v Bellure Yargıtay 11. HD, 2019/1234 E., 2020/456 K. Doç. Dr. Kerem Cem Sanlı, Marka Hukukunda Kullanım Kavramı
#markahukuku #fikrihaklar #sınaimülkiyet #ticarikullanım #intelektüelhaklar #trademarklaw #intellectualproperty #sınaimülkiyethukuku #euipo #ecj #markakullanımı #sosyalmedyahukuku #influencermarketing #dijitalhukuk #SMK29 #emrekurt #markanınhaklıkullanımı
