Eser Sahibinin Hakları ile Bağlantılı Haklar ve Tecavüzün Önlenmesi (FSEK Madde 80 Açıklaması)
Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nun (FSEK) 80. maddesi, eser sahibinin haklarına ek olarak tanınan bağlantılı (komşu) hakları düzenler. Bu haklar, eserin yaratıcısı dışında, eseri icra eden, çoğaltan veya yayımlayan kişilere de tanınır. Ayrıca, hak ihlallerine karşı alınabilecek hukuki önlemleri de içerir.
1. Eser Sahibinin Hakları ile Bağlantılı Haklar Nelerdir?
Bağlantılı haklar, eser sahibinin manevi ve mali haklarına zarar vermemek koşuluyla, aşağıdaki gruplara tanınır:
A) İcracı Sanatçıların Hakları:
Kimdir?
Bir eseri özgün bir şekilde yorumlayan, söyleyen, çalan, sahneleyen sanatçılar.
Hakları:
1. Tanıtılma Hakkı:
İcracı sanatçı, icrasının sahibi olarak tanıtılma hakkına sahiptir.
2. Tahrif Edilmemesi Hakkı:
İcrasının itibarını zedeleyecek şekilde değiştirilmesini engelleyebilir.
3. İzin Verme veya Yasaklama Hakkı:
• İcrasının çoğaltılması, satılması, dağıtılması, kiralanması gibi işlemlere izin verebilir veya yasaklayabilir.
• Telli veya telsiz araçlarla icralarının yayılmasına izin verme veya engelleme hakkına sahiptir.
4. Bedel Karşılığı Hak Devri:
Haklarını uygun bir bedelle yapımcıya devredebilir.
5. Orkestra ve Tiyatroda Özel Durum:
Bir orkestrada şefin, tiyatroda ise yönetmenin izni yeterlidir.
6. Müteşebbis İzni:
Sözleşmeye dayalı icralarda girişimi başlatan müteşebbisin de izni gerekir.
B) Fonogram Yapımcılarının Hakları:
Kimdir?
Bir ses kaydını (fonogram) ilk defa kaydeden ve çoğaltan kişiler veya kuruluşlar.
Hakları:
1. Çoğaltma ve Dağıtım Hakkı:
Tespitin çoğaltılması, satılması, dağıtılması, kiralanması gibi işlemleri kontrol etme hakkı vardır.
2. İletim ve Yayınlama Hakkı:
Ses kayıtlarının radyo, internet veya diğer araçlarla kamuya iletilmesine izin verme veya yasaklama hakkı.
3. Satışa Sunulmamış Kayıtlar Üzerindeki Haklar:
Henüz satışa sunulmamış kayıtların dağıtımına izin verme veya yasaklama hakkı.
C) Radyo ve Televizyon Kuruluşlarının Hakları:
Hakları:
1. Yayın İzni:
Yayınların tespit edilmesi, yeniden iletilmesi, uydu veya kablo ile dağıtılması konusunda izin verme hakkı.
2. Çoğaltma ve Dağıtım Hakkı:
Yayınlarının çoğaltılması ve dağıtılması üzerinde kontrol hakkı.
3. Umuma Açık Yerlerde Yayın:
Yayınlarının halka açık yerlerde iletilmesine izin verme veya yasaklama hakkı.
4. Şifreli Yayınların Korunması:
Yayın sinyallerinin üçüncü kişiler tarafından kullanılmasına izin verme veya yasaklama hakkı.
D) Film Yapımcılarının Hakları:
Kimdir?
Bir filmin ilk tespitini gerçekleştiren kişi veya kuruluş.
Hakları:
1. Çoğaltma ve Dağıtım Hakkı:
Filmin çoğaltılması, satılması, kiralanması ve dağıtılması üzerinde münhasır hak sahibidir.
2. Umuma İletim Hakkı:
Filmin internet, televizyon veya diğer yollarla kamuya sunulmasına izin verme veya yasaklama hakkına sahiptir.
3. Uluslararası Haklar:
Filmin ithalatı ve ihracatı konusunda hak sahibidir.
Not: Bir filmde adı geçen kişi, aksi kanıtlanmadıkça filmin yapımcısı olarak kabul edilir.
2. Hakların Kullanımı ve İstisnalar:
Yazılı İzin Zorunluluğu:
Komşu hak sahiplerinin ve film yapımcılarının verdikleri izinler yazılı olmalıdır.
İznin Gerekmediği Durumlar:
Aşağıdaki durumlarda hak sahiplerinin yazılı izni gerekmez:
1. Eğitim, Bilimsel Araştırma veya Haber Amaçlı Kullanım:
Kamu düzeni, eğitim, bilimsel araştırma veya haber amacıyla kazanç sağlanmadan yapılan kullanımlar.
2. Kişisel Kullanım:
Fikir ve sanat eserlerinin kâr amacı gütmeden kişisel kullanım için çoğaltılması.
3. Radyo-Televizyon Kayıtları:
Radyo ve TV kuruluşlarının kendi yayınları için yaptıkları kısa süreli kayıtlar.
4. Kanundaki Diğer İstisnalar:
FSEK’in 30, 32, 34, 35, 43, 46 ve 47. maddelerinde belirtilen durumlar.
Önemli:
Bu istisnalar, hak sahibinin meşru menfaatlerine zarar veremez veya eserden normal yararlanmayı engelleyemez.
3. Hak İhlalleri Durumunda Başvurulacak Hukuki Yollar:
Bağlantılı hak sahipleri de eser sahipleri gibi şu davaları açabilir:
• Tecavüzün Ref’i Davası (İhlalin Sona Erdirilmesi)
• Tecavüzün Men’i Davası (İhlalin Önlenmesi)
• Tazminat Davası (Maddi ve Manevi Tazminat)
Bu haklar, özellikle telif hakkı ihlali, izinsiz çoğaltma, dağıtım ve yayın gibi durumlarda kullanılır.
4. Örnek Durumlar:
• Örnek 1: Bir müzisyen, izinsiz olarak bir reklam filminde şarkısının kullanıldığını fark ederse, yapımcıya karşı tazminat ve yayımın durdurulması için dava açabilir.
• Örnek 2: Bir radyo kanalı, başka bir radyo kanalının yayınını izinsiz olarak yeniden iletirse, hak ihlali gerçekleşmiş olur.
• Örnek 3: Bir film yapımcısı, filmini izinsiz çoğaltan bir kişi veya şirkete karşı ihtiyati tedbir kararı aldırabilir.
Sonuç:
FSEK Madde 80, eser sahibinin haklarına ek olarak icracı sanatçılar, fonogram yapımcıları, film yapımcıları ve radyo-televizyon kuruluşlarına da özel haklar tanır. Bu haklar, eserlerin korunması, çoğaltılması, dağıtılması ve yayılması gibi süreçlerde önemli bir koruma sağlar.
#FSEK #BağlantılıHaklar #KomşuHaklar #TelifHakkı #İcracıSanatçılar #FonogramYapımcıları #FilmYapımcıları #RadyoTelevizyonHakları #HukukiKoruma #FSEK80
